Aoi Bungaku - klasyka japońskiej literatury

 

Ktoś szczęśliwy nie pisałby sztuk czy opowiadań. Ja piszę, kochając swe nieszczęście, prawie jakbym je powoli smakował.

Osamu Dazai Biegnij, Melosie!

 

Aoi Bungaku to sześć wyjątkowych opowieści spisanych przez cenionych w japońskiej literaturze autorów. Ta krótka seria pozwala zaznajomić się z klasycznymi dziełami, których sława przetrwała po dziś dzień. Większość z nich jest praktycznie niedostępna na polskim rynku, przez co zapoznanie się z animowaną wersją może choć nakreślić kształt, a bardziej nawet wycinek tego, co w Japonii można nazwać pewnym kanonem.

 

Pierwsze cztery odcinki zostały poświęcone książce Osamu Dazaia Koniec człowieczeństwa. Jest to poruszająca i wciąż aktualna historia ludzi dorosłych, opowiadająca o niedopasowaniu, słabościach, o odczuwaniu permanentnego strachu i o nieumiejętności życia po ludzku. Za głównym bohaterem nazwanym Yozo Oba kroczy potwór, przypominający mu o jego nieludzkim, prawdziwym obliczu. Opowieść ta to dogłębnie przerażający dramat, samotna walka pojedynczej jednostki o własne człowieczeństwo. Koniec człowieczeństwa powstał w dużej mierze jako autobiograficzne wspomnienia Dazaia, który przez długi czas zmagał się ze stanami depresyjnymi, skończyły się próbami samobójczymi, z których ostatnia była niestety udana.

Odcinek piąty oraz szósty zostały poświęcone książce Sakaguchi'ego Ango Las skryty pod gałęziami wiśni w pełnym rozkwicie. Opowiada o bandycie, mieszkającym w środku lasu z grupą kobiet. Utrzymuje ich z rabunków i napadów. Mimo, że jest niezwykle odważny, w nieopisany strach wprawiają go rozkwitające kwiaty wiśni. Bandyta pewnego dnia spotyka kobietę, którą przywłaszcza sobie, czyniąc ją swoją żoną. Nie spodziewa się, że ta zacznie nim manipulować niczym kukiełką na sznurkach. Las skryty pod gałęziami... utrzymany jest w krwawym, lecz jednocześnie nie do końca poważnym tonie. Warto wspomnieć, że również ta historia wydana w 1947 roku jest ściśle powiązana ze wspomnieniami autora, który miał nieszczęście widzieć płonące pod drzewami wiśni ofiary bombardowań Tokio.

 

Kolejne dwa odcinki przedstawiają utwór Kokoro autorstwa Sosekiego Natsume. Kolejny autor, cierpiący z powodu załamania nerwowego, który za radą przyjaciela-pisarza postanowił napisać książkę w nadziei na odzyskanie choć skrawka optymizmu. Tak powstała powieść Jestem kotem. Jednak przedstawione w anime Kokoro to wynik pogarszającego się stanu Sosekiego, który wprowadził mroczny i pesymistyczny klimat do swoich utworów. Książka piętnuje ludzki egoizm i upadające wartości moralne. Historia opiera się na dwójce przyjaciół. Jeden z nich nazywa się Kei, imię drugiego nie zostaje podane, w anime nazywany jest po prostu Nauczycielem. Dwójkę tych mężczyzn poróżniła miłość do kobiety. W książce poznajemy wydarzenia jedynie poprzez towarzyszenie Nauczycielowi, jednak w wersji animowanej stworzono dwuodcinkową całość, składająca się na niesamowitą historię, w której obserwujemy wydarzenia także z perspektywy Keia.

 

Odcinek dziewiąty, a także dziesiąty zostały poświęcone innemu utworowi Osamu Dazaia z roku 1940, wydanego osiem lat przed jego śmiercią. Pochodzi on ze stabilnego okresu w życiu pisarza, stąd też wydźwięk tej opowieści jest zdecydowanie jaśniejszy niż wcześniejszy, mroczny utwór. Biegnij, Melosie!, o którym mowa, powstał z przypadku, gdy Dazai wraz z przyjacielem, wydając wielkie przyjęcie, wpadł w długi. W wersji animowanej poznajemy mężczyznę piszącego scenariusze do sztuk teatralnych, który zostaje poproszony o napisanie jednego do starej sztuki o Melosie i jego przyjacielu Selinuntiusie. Jest to opowieść o trudnej przyjaźni i zaufaniu, która okazuje się mieć wiele wspólnego z bieżącym życiem przedstawionego przez Dazaia pisarza.

 

Ostatnie dwa odcinki to dwie różne opowieści autorstwa jednego z popularniejszych japońskich pisarzy, Ryunosuke Akutagawy. Pierwsza, szczególnie znana, Pajęcza nić, opowiada o mordercy imieniem Kandata i jego szansie na odkupienie. Została napisana jako książka dla dzieci, ciesząca się popularnością jako jedna z najlepszych baśni ery Taisho (1912-1926). Druga natomiast to Obraz piekła, dzieło z półmetku życia autora. Opowiada o poświęcającym się własnej sztuce malarzu Yoshihide, który dostaje zlecenie od wielkiego władcy. Ma zobrazować wspaniałość jego kraju, który okazuje się być krainą kierowaną okrutnymi rozkazami bezlitosnego króla. Trzeba wspomnieć, że również Akutagawa zmagał się z nerwicami i powracającymi halucynacjami. W rozrachunku popełnił samobójstwo przedawkowując Veronal w 1927 roku. Kan Kikuchi, przyjaciel Ryunosuke, będąc pod wrażeniem jego dzieł, ustanowił nagrodę Akutagawy do dziś przyznawanej dla najlepszych młodych pisarzy.

Osobiście najmniej przypadła mi do gustu opowieść Sakaguchiego Ango Las skryty pod gałęziami wiśni w pełnym rozkwicie. Przede wszystkim z powodu podjętej w niej tematyki, która nie potrafiła wciągnąć w swoje realia. Natomiast ciężko byłoby mi wybrać najlepszą historię, ponieważ cała reszta bardzo mnie ujęła. Najmocniej jednak pierwsza opowieść Osamu Dazaia Koniec człowieczeństwa, która ukazała ciężką tematykę bez pretensjonalnych wstawek. Warto wspomnieć, że studio Madhouse, mające udział w graficznej oprawie wszystkich opowieści, nie omieszkało dopasować oprawy do poruszanej tematyki. Także Koniec człowieczeństwa wyróżnia się staranną, realistyczną kreską, a dwie powieści Akutagaway – lekko odrealnioną, barwną, lecz wciąż pasującą do klimatu utworów. Muzyka występująca w całym anime utrzymuje niepowtarzalny klimat każdej z opowieści, podkreślając zawarte w nich emocje.

 

Całość zdecydowanie polecam. Zapewne każdy wybierze coś dla siebie z dostępnej puli opowiadań. Trudno ujednolicić wszystkie przedstawione historie, dlatego też niemożliwym jest wyrazić jednoznaczną ocenę końcową, która według mnie byłaby różna dla poszczególnych tytułów. Większość jest jednak utrzymana w klimacie melancholijnym z zabarwieniem pesymistycznym, egzystencjalnym, a wręcz czasem dekadenckim. Autorzy to ludzie u schyłku rozpadu kulturalnego, a także artystycznego, ludzie, którzy chcą zmian nie mogąc unieść ciężaru bieżącego życia. Aoi Bungaku to pozycja, która każdemu pozwoli zasmakować skrawka klasycznej japońskiej literatury pierwszej połowy XX wieku.